صدمات تولید کاغذ به طبیعت
کاغذ مبتنی بر درخت، حتی در صورت داشتن محتوای بازیافتی، همچنان دارای تاثیرات زیست‌محیطی قابل توجهی است. بر اساس گزارش آژانس حفاظت از محیط زیست (EPA)، تقریباً یک سوم از کاغذ تولید شده در ایالات متحده امروزی، مستقیماً از درختان و گیاهان کامل به دست می‌آید. حدود یک سوم نیز از خرده‌چوب‌ها و ضایعات چوبی تامین می‌شود و یک سوم باقیمانده از بازیافت کاغذهای دیگر به دست می‌آید.
در همین حال، مصرف جهانی کاغذ در 40 سال گذشته 400 درصد افزایش یافته است. صنعت خمیر و کاغذ همچنان به استفاده از جنگل‌های بکر برای تامین چوب ادامه می‌دهد. طبق اعلام فدراسیون ملی حیات وحش، دو سوم کاغذ از جنگل‌های بکر به دست می‌آید. این جنگل‌ها اکوسیستم‌های بالغی هستند که هرگز نمی‌توانند بازسازی یا جایگزین شوند.
اثرات جنگل زدایی حین تولید کاغذ از درخت
جنگل‌زدایی پیامدهای گسترده و مخربی دارد که در ادامه به تشریح آنها می‌پردازیم:
- تخریب زیستگاه: جنگل‌ها زیستگاه بیش از ۷۰ درصد از گونه‌های جانوری و گیاهی خشکی‌زی کره زمین هستند. متأسفانه، هر ساله هزاران گونه به دلیل جنگل‌زدایی از بین می‌روند.
- تغییر اقلیم: درختان زنده، گازهای گلخانه‌ای نظیر دی‌اکسید کربن را جذب و ذخیره می‌کنند. انتشار کربن ناشی از جنگل‌زدایی و تغییرات متعاقب کاربری اراضی، ۱۰ تا ۱۵ درصد از کل انتشار جهانی کربن را تشکیل می‌دهد.
- اختلال در چرخه آب: درختان آب‌های زیرزمینی را جذب کرده و به اتمسفر رها می‌سازند؛ همچنین با ایجاد سایه، از رطوبت خاک محافظت می‌کنند. جنگل‌زدایی، اکوسیستم‌های غنی از آب را به بیابان‌های بایر تبدیل می‌کند.
- ویرانی اقتصادی: پیش‌بینی می‌شود که جنگل‌زدایی تا سال ۲۰۵۰، سطح زندگی فقیرترین اقشار جهان را به نصف کاهش دهد و به تبع آن، ۷ درصد از تولید ناخالص داخلی (GDP) جهانی کاسته شود. درآمدهای اقتصادی کوتاه‌مدت جوامعی که به بهره‌برداری مخرب از جنگل‌ها روی می‌آورند، معمولاً با زیان‌های بلندمدت در درآمد و کاهش بهره‌وری زیستی اراضی آنها جبران می‌شود.
مصرف و آلودگی آب در فرآیند تولید کاغذ
صنعت تولید کاغذ به مقادیر عظیمی آب نیاز دارد، به همین دلیل کارخانه‌های کاغذسازی تقریباً همیشه در مجاورت دریاچه‌ها و آبراه‌ها احداث می‌شوند. در کشورهای توسعه‌یافته، صنعت خمیر و کاغذ بزرگترین مصرف‌کننده آب در فعالیت‌های صنعتی محسوب می‌شود.
پساب خروجی از فرآیند تولید، حاوی مقادیر بالایی از مواد آلی است که منجر به پدیده “یوتریفیکاسیون” (پرغذایی) می‌گردد. این پدیده زمانی رخ می‌دهد که آلاینده‌های آلی باعث تغذیه فیتوپلانکتون‌ها می‌شوند. فیتوپلانکتون‌ها به سرعت تکثیر یافته و اکسیژن موجود در آب را به حدی مصرف می‌کنند که موجب مرگ ماهی‌ها و سایر گونه‌های آبزی می‌گردند.
هنگامی که خمیر چوب در کارخانه‌های کاغذسازی با عوامل سفیدکننده بر پایه کلر ترکیب می‌شود، مقادیر بسیار زیادی از دیوکسین‌ها و آلاینده‌های سمی کلردار تولید می‌گردد. دیوکسین‌ها و سایر کلریدهای آلی بسیار سمی بوده، سرطان‌زا شناخته شده‌اند و می‌توانند اثرات نامطلوبی بر سلامت انسان از جمله اختلالات تولیدمثلی، تکاملی، ایمنی و هورمونی ایجاد کنند.
در ۴۰ سال گذشته، مصرف کاغذ ۴۰۰ درصد افزایش یافته است که در نتیجه آن، روزانه بیش از دو میلیون درخت برای تأمین نیازهای جهانی مصرف کاغذ قطع می‌شوند.
امکان محاسبه دقیق میزان کاغذ تولیدی از یک درخت
آیا می‌توانیم به‌طور دقیق محاسبه کنیم که چه مقدار کاغذ از یک درخت به دست می‌آید؟
در صنعت تولید کاغذ، ترکیبی از انواع مختلف درختان مورد استفاده قرار می‌گیرد. اگرچه بخش عمده کاغذ از درختان کاج تهیه می‌شود، اما اغلب از سایر درختان نیز برای تولید خمیر کاغذ استفاده می‌گردد که سپس به ورقه‌های کاغذ تبدیل می‌شود. علاوه بر تنوع گونه‌های درختی مورد استفاده، عامل دیگری که باید مد نظر قرار گیرد، تفاوت همیشگی درختان در اندازه و شکل آن‌هاست. برخی درختان بلند با تنه‌های نازک هستند، در حالی که برخی دیگر ممکن است کوتاه‌تر و پهن‌تر باشند. بدیهی است که درختان همواره بسته به سن، محیط و نوع خود متفاوت خواهند بود.
به‌طور متوسط چه مقدار کاغذ از یک درخت به دست می‌آید؟
تخمین زده می‌شود که یک درخت کاج استاندارد با ۴۵ فوت تنه قابل استفاده و قطر هشت اینچ، حدود ۱۰,۰۰۰ برگ کاغذ تولید کند. به عبارت دیگر، یک بسته کاغذ (شامل ۵۰۰ برگ) معادل ۵ درصد از یک درخت را مصرف می‌کند.
تخمین اندازه و نوع درختان برای تولید کاغذ تنها آغاز کار است. عوامل دیگری نظیر کیفیت و ضخامت کاغذ نیز بر میزان خمیر چوب مورد نیاز تأثیر می‌گذارند. شایان ذکر است که ترکیب مواد بازیافتی در خمیر، تأثیر زیست‌محیطی را بیشتر بهینه‌سازی می‌کند.
کاغذ بازیافتی: جایگزین سبز
کاغذ بازیافتی اغلب به عنوان بهترین گزینه در راستای پایداری شناخته می‌شود. انتخاب کاغذ بازیافتی به طور چشمگیری تقاضا برای خمیر کاغذ بکر را کاهش می‌دهد که این امر به نوبه خود به حفظ جنگل‌ها کمک می‌کند. در واقع، تولید کاغذ بازیافتی در مقایسه با کاغذ بکر، به مراتب انرژی و آب کمتری مصرف می‌کند.
تأثیر مثبت شیوه‌های پایدار
برای تضمین آینده محیط زیست و زنجیره تأمین ما، سازمان‌هایی نظیر شورای نظارت بر جنگل (FSC) نقش مهمی ایفا می‌کنند. FSC مدیریت پایدار جنگل‌ها را تضمین می‌کند و اطمینان می‌دهد که هر درختی که مورد استفاده قرار می‌گیرد، جایگزین می‌شود. این تعهد نه تنها از تولید مسئولانه کاغذ حمایت می‌کند، بلکه دوام جنگل‌های ما را برای سال‌های آینده نیز تضمین می‌نماید.
مشارکت در حفظ محیط زیست با انتخاب‌های سبز
امروزه، کسب‌وکارها با اتخاذ رویکردهای سبزتر، نه تنها به ساخت آینده‌ای پایدارتر و دوستدار محیط زیست کمک می‌کنند، بلکه به طور فعال در حفظ جنگل‌های ارزشمند ما نیز مشارکت می‌نمایند.